چگونه پلاک موتور را بخوانیم؟

چگونه پلاک موتور را بخوانیم؟ – شیبا صنعت

چگونه پلاک موتور را بخوانیم؟ این سوالی است که همه کسانی که با الکتروموتور سروکار دارند، از خود می‌پرسند، بنابراین در این مقاله درباره این چالش صحبت می‌کنیم. خواندن پلاک موتور گاهی اوقات می‌تواند یک چالش منحصر به فرد ایجاد می‌کند.

اکثر سازندگان، اطلاعات را به گونه‌ای متفاوت نمایش می‌دهند و پلاک‌های نام اغلب کثیف یا آسیب دیده هستند و گاهی اوقات حذف می‌شوند. این می‌تواند خواندن پلاک الکتروموتور تک فاز و یا الکتروموتور سه فاز را به یک کار دشوار یا خسته کننده تبدیل کند.

در طول عمر موتور به اطلاعاتی از روی پلاک موتور نیاز خواهید داشت. اگر زمانی نیاز به تعمیر موتور، تعویض موتور، وصل کردن موتور، صحت ضریب قدرت، خرید قطعات یا انجام تقریباً هر کاری با یک موتور دارید، به اطلاعات روی پلاک موتور نیاز خواهید داشت. 

اطلاعات مربوط به الکتروموتور یا روی دیتاشیت موتور است که یک دفترچه است که محتوای آن اطلاعات مربوط به آن می‌باشد و یا باید از روی سایت مربوطه استخراج کنیم و یا پلاک موتور را بخوانیم، که بهترین راه حل است. بنابراین ما در این مقاله سعی کردیم تا حدودی شما را با نحوه خواندن پلاک موتور آشنا کنیم.

پلاک موتور چیست؟

برای پاسخگویی به سوال چگونه پلاک موتور را بخوانیم؟ ابتدا باید پلاک موتور را بشناسیم.

پلاک موتور یک صفحه فلزی می‌باشد که مشخصات مهم هر موتور مانند ولتاژ، جریان  و  … روی آن نوشته است و روی تمام الکتروموتورهای صنعتی نصب شده است.

به عنوان یک کارشناس فنی و حتی یک فروشنده الکتروموتور بایستی با پلاک خوانی موتور های مختلف آشنا باشیم و اطلاعات مهم را از آن استخراج نماییم. مطمئنا این اطلاعات در موارد مختلف برای ما کاربرد دارند که مهمترین آنها عبارت اند از:

خرید الکتروموتور

در هنگام خرید یک الکتروموتور تک فاز یا سه فاز باید شرایط محل و زمینه کاربرد موردنظر الکتروموتور توجه قرار بگیرد و با توجه به میزان  توان، سرعت، ولتاژ و … خریداری شود که این موارد روی پلاک موتور الکتریکی قید شده است.

تعویض الکتروموتور

در هنگام تعویض یک موتور الکتریکی باید مشخصات دقیق را از روی پلاک موتور استخراج کنیم تا یک خرید بدون نقص داشته باشیم.

تعمیر و نگهداری

باید برای نگهداری و تعمیر الکتروموتور مشخصات متناسب با کاربردمان را استخراج کنیم مثلا میزان دمای محیط ما چقدر است یا این که میزان رطوبت و یا نحوه  قرار گیری موتور الکتریکی ما در محیط به چه شکل است که بایستی آشنایی با پلاک خوانی موتور الکتریکی داشته باشیم.

خرید تجهیزات

خرید تجهیزات مختلف باید متناسب با نوع مشخصات موتور خریداری شود. مثلا در هنگام خرید تجهیزات حفاظتی مانند فیوز باید به جریان نامی موتور توجه شود.

بنابراین آموزش پلاک خوانی موتور یک امر بسیار مهم برای کارشناسان فنی و متخصصان این حوزه می‌باشد. در جدول زیر مشخصات فنی که روی پلاک یک الکتروموتور درج شده است را آورده ایم:

ویژگی	توضیحات
نام سازنده	نام شرکت تولید کننده موتور
مدل موتور	شماره یا مدل خاص موتور
توان بر حسب KW یا HP	توان خروجی موتور بر اساس کیلووات یا اسب بخار
ولتاژ (V)	ولتاژ نامی که موتور برای عملکرد صحیح به آن نیاز دارد.
فرکانس (Hz)	فرکانس جریان متناوب مورد نیاز موتور
جریان (A)	جریان مصرفی موتور در بار نامی
سرعت (RPM)	سرعت چرخش موتور (دور بر دقیقه)
ضریب قدرت (Power Factor)	ضریب توان موتور، که نشان دهنده راندمان استفاده از انرژی است.
نوع اتصال	ستاره یا مثلث
کلاس عایق	مانند کلاس F یا B
دور موتور	سرعت چرخش موتور (RPM)
نوع عملکرد	مداوم، مقطعی و غیره
کلاس حفاظت	درجه حفاظت موتور که از نفوذ آب و گرد و غبار جلوگیری می‌کند.
دما (سانتیگراد)	محدوده دمایی که الکتروموتور در آن می‌تواند کار کند.
وزن (kg)	وزن کلی موتور
شافت موتور	نوع و ابعاد شافت موتور (قطر و طول)

و در ادامه موارد مهم نحوه پلاک خوانی الکتروموتور را بررسی می‌کنیم:

آموزش پلاک خوانی الکتروموتور

در این مقوله باید با اصلی ترین مشخصه های روی پلاک موتور آشنا شویم تا به سوال چگونه پلاک موتور را بخوانیم؟ بتوانیم جواب بدهیم، که مهمترین آنها در زیرآمده اند:

نام برند الکتروموتور

انتخاب برند مناسب یکی از مهمترین کارها می‌باشد چرا که وقتی به بازار مراجعه می کنیم با ده ها نوع برند موتور مواجه می‌شویم و انتخاب یک برند مناسب از بین آنها ممکن است برای ما دشوار باشد که اتفاقا بعضا اختلاف قیمت چشمگیری نیز دارند.

قیمت الکتروموتور به عوامل مختلفی بستگی دارد که در این زمینه با کارشناسان مجموعه شیبا صنعت می‌توانید تماس بگیرید تا برای یک خرید مناسب با نیازتان، شما را راهنمایی کنند.

تعداد فاز (تک فاز یا سه فاز)

تعداد فاز موتور که در این نمونه عکس سه فاز است. در برخی از مدل های تعداد فاز را با PH  نمایش می دهند در صورت نمایش PH-1 یعنی موتور تکفاز است و در صورت نمایش PH-3 یعنی موتور سه فاز است.

یا ممکن است علامت تعداد فاز را به صورت کلاه آ نشان دهند که اگر ˜۱ یعنی تک فاز و اگر  ˜۳  بود یعنی موتور ما سه فاز است.

مدل موتور (Type)

هر کارخانه دارای چندین نوع موتور مختلف با مشخصات مختلف است که هر کدام یک مدل خاص محسوب می‌شود. با عنوان کردن مدل یک برند به فروشنده دیگر نیازی به گفتن اطلاعات اضافی نیست چرا که هر تایپ موتور مشخصات ثابتی دارد.

توان موتور (KW/ HP)

توان موتور به دو صورت بیان می‌شود یکی بر حسب کیلو وات مانند تصویر بالا که 4KW بیان شده است یا بر حسب اسب بخار که در این مدل استریم 5.5HP است.

( می‌دانیم هر اسب بخار برابر است با 746 وات.برای تبدیل اسب بخار به کیلو وات هم کافیست تعداد اسب بخار را در عدد ۷۴۶ ضرب کنیم و نتیجه را بر ۱۰۰۰ تقسیم نماییم که توان بر حسب کیلو وات به دست آید و یا برای تبدیل کیلو وات به اسب بخار باید عدد کیلو وات را در ۱۰۰۰ ضرب کنیم و نتیجه را بر ۷۴۶ تقسیم کنیم. )

فرکانس (HZ)

 یکی دیگر از اطلاعات مهم فرکانس کاری هر موتور است که روی پلاک موتور قید شده است، که در کشور ما این عدد ۵۰ هرتز است اما ممکن است در کشورهای دیگر این عدد تغییر نماید مثلا در آمریکا یا کانادا این عدد به ۶۰ هرتز می‌رسد.

ولتاژ

یکی از مهمترین موارد در پلاک خوانی موتور تشخیص ولتاژ کاری است، این اعداد و علائم بیانگر این هستد که باید موتور با چه سربندی و در چه ولتاژی در برق ایران راه اندازی شود ممکن است یک الکتروموتور شرایط راه اندازی با برق ایران را اصلا نداشته باشد. در انتهای مقاله در مورد ولتاژ کاری موتورهای سه فاز و انتخاب سر بندی ستاره و مثلث به صورت کامل بحث خواهیم نمود.

جریان نامی(A-amps)

میزان جریان کشی موتور از شبکه را نمایش می‌دهد. که در آن یک موتور در 100٪ بار نامی و در ولتاژ نامی و متعادل برق مصرف می‌کند. این عدد به ویژه در هنگام کار با قطعات الکتریکی بسیار مهم است. سیم کشی، استارت، قطع کننده مدار و اضافه بارهای حرارتی همگی بر اساس درجه آمپر بار کامل اندازه گیری می‌شوند.

سرعت (RPM)

یکی دیگر از موارد مهم در هنگام پلاک خوانی موتور سه فاز و تک فاز rpm است. این عدد بیانگر میزان سرعت چرخش روتور برحسب دور بر دقیقه می‌باشد که ممکن است با نماد r/min هم نمایش داده شود.

مدت زمان کارکرد (Duty)

مشخص کننده مدت زمان کارکرد موتور در بار نامی می‌باشد که غالباً این مشخصه S1 است و به معنای دائم کار بودن موتور در بار نامی است. البته  ممکن است موتور ما به جای duty S1 مشخصه دیگری نیز داشته باشد که موارد تکمیلی در جدول زیر آمده است:

نحوه اتصال (CONN)

نحوه ی اتصال و سر بندی موتور را نمایش می‌دهد که ممکن است به صورت ستاره Y یا مثلث D و یا هر دو باشد.

سریال موتور (.NO)

هر کدام از الکتروموتورهای تولید شده در کارخانه یک سریال مخصوص به خود را دارند و این کد یکتا می‌باشد مانند سریال گوشی ها موبایل که هر مدل از گوشی های مختلف با سریال های مختلفی تولید شده است.

وزن الکتروموتور

روی پلاک برخی از الکتروموتورها، میزان وزن موتور غالبا با واحد کیلو گرم ذکر شده است که در پلاک موتور نمونه این عدد 43kg ذکر شده بود.

درجه محافظت (IP)

نوع محافظت موتور در برابر نفوذ اجسام خارجی مانند گرد و غبار و رطوبت را نشان می دهد. مثلا اگر IP موتور ما در پلاک خوانی موتور IP 66 ذکر شده باشد یعنی موتور الکتریکی ما در برابر گرد و غبار و جریان آب مقاوم است.

در جدول زیر اعداد مربوط به هر نوع ایمنی آمده است:

کسینوس فی (COS(Φ

کسینوس فی یا PF(power factor) شاخصی است که با پیدایش بارهای خازنی به وجود می‌آید و در صنعت نیز این عدد بسیار برای ما مهم است چرا که باعث جریان کشی شده و هزینه برای صاحب صنعت می‌تراشد.

کسینوس فی موتور بین عدد ۰ تا۱ تغییر می‌کند و هر چه این عدد به یک نزدیک تر باشد برای ما بهتر است و تمام تلاش مهندسین برای استاندارد کردن این عدد است چه در طراحی و چه در اصلاح ضریب.

کلاس حرارتی (INS CL)

هر موتور با توجه دمای مجاز عایق ها و سیم پیچ ها و موارد مختلف دارای یک کلاس حرارتی می‌باشد لذا در هنگام خرید بایستی به شرایط دمایی روی پلاک موتور توجه نمود که اعداد زیر در جدول کلاس های حرارتی مختلف را نشان می‌دهد.

مثلا اگر در پلاک موتور CL B ذکر شده بود یعنی کلاس حرارتی آن  130 درجه سانتیگراد است.

جدول زیر کلاسهای حرارتی را نشان می دهد:

کلاس حرارتی	حداکثر دمای مجاز
A	105 درجه سانتیگراد
E	120 درجه سانتیگراد
B	130 درجه سانتیگراد
F	155 درجه سانتیگراد
H	180 درجه سانتیگراد
C	بیش از 180

 ممکن است در برخی از پلاک یا شناسنامه موتور میزان بازدهی موتور بر حسب درصد نوشته شده باشد و یا مشخصه هایی  مانند کد IEC نوشته شده باشد که نحوه ی خنک کاری موتور را شرح می‌دهد.

ما در هنگام خرید موتور به چند شرط اصلی توجه می‌نماییم. مانند: 1-تعداد فازها 2-توان 3-نوع برند 4-ولتاژ کاری و فرکانس 5-IP  *اما یک قسمت مهم ولتاژ کاری و انتخاب سربندی از روی پلاک موتور است و درواقع تشخیص ستاره یا مثلث بودن موتور، که در ادامه توضیح می‌دهیم.

تشخیص ستاره یا مثلث بودن موتور

شاید بتوان گفت یکی از پرچالش ترین استخراج ها در پلاک خوانی موتور همین مورد است، همه ما می‌دانیم که ولتاژ برق ایران در حالت فازی ۲۳۰ ولت است و در حالت خطی ۴۰۰ ولت و اگر موتور ما به صورت مثلث سربندی شده باشد ولتاژ روی هر کلاف ۴۰۰ ولت می‌افتد و اگر به صورت ستاره سربندی شده باشد ولتاژ روی هر کلاف ۲۳۰ ولت.

پس بایستی ولتاژ قابل تحمل کلاف های موتور در حالت مثلث بزرگتر مساوی ۴۰۰ و در حالت ستاره نیز بزرگتر مساوی ۲۳۰ ولت باشد. به تصویر زیر دقت نمایید.

برای تبدیل ولتاژ خط ستاره به ولتاژ فاز از فرمول  Vl=Vph/√3 استفاده می‌کنیم.

اما برای آموزش پلاک موتور و تشخیص ولتاژ کاری و نحوه سربندی موتورها باید این نکته را بدانید که ولتاژ در پلاک الکتروموتور به سه صورت بیان می‌شود:

1-عدد و علامت مانند Y230

2-دو عدد مانند ۴۰۰/۶۸۰

3-دو عدد و علامت مانند Y/D   ۴۰۰/۲۳۰

• عدد و علامت

در این حالت عدد بیانگر ولتاژ خط است و علامت نیز یا ستاره است و یا مثلث که اگر ستاره بود با تقسیم عدد بر ولتاژ قابل تحمل کلاف موتور یافت می‌شود و اگر هم مثلث بود که همان عدد برای با ولتاژ قابل تحمل کلاف الکتروموتور است. مانند:

230Y — چون ستاره است پس ۲۳۰/ ۱۳۰ می شود پس ولتاژ قابل تحمل کلاف ۱۳۰ ولت است در حالی که ولتاژ شبکه برق ایران روی کلاف ۲۳۰ ولت می‌اندازد در نتیجه باعث سوختن موتور می‌شود. پس این الکتروموتور در شبکه برق ایران راه اندازی نمی‌شود.

230D — چون مثلث است پس روی هر کلاف ۲۳۰ ولت می‌افتد اما چون در حالت مثلث برق ایران روی سیم پیچ ، برق ۴۰۰ می اندازد این موتور را نمی‌توان در حالت مثلث راه اندازی نمود اما در حالت ستاره می‌شود.

• بیان ولتاژ با دو عدد

 در این حالت ولتاژ کاری با دو عدد مثلا ۲۳۰/۴۰۰ بیان می شود که عدد کوچک بیانگر ولتاژ فازی است و عدد بزرگتر نیز بیانگر ولتاژ خط است و این عدد بایستی بزرگتر مساوی ولتاژ شبکه ما باشد.

• بیان با دو عدد و علامت

در این حالت ولتاژ و نحوه سربندی نوشته شده است که می توانید با شبکه ایران مقایسه کنید. جدول زیر نحوه اتصال الکتروموتورهای مختلف به شبکه برق ایران وجود دارد.

نحوه اتصال	مشخصات پلاک موتور
در ایران راه اندازی نمی شود	230Y
فقط ستاره	230D
فقط ستاره	400Y
ستاره و مثلث	400D
فقط ستاره	400/230 Y/D
ستاره و مثلث	Y/D 680/400

با تشکر از سایت :kanesh.org

سخن آخر

برای پاسخگویی به سوال چگونه پلاک موتور را بخوانیم؟ باید بدانیم که، الکتروموتور یکی از اولین و مهم ترین تجهیزاتی است که هر کارشناس فنی باید به خوبی بشناسد و بتواند ویژگی‌ های آن را استخراج کند. شناسنامه هر موتور پلاک نصب شده روی آن است، که تمام داده‌ های مهم موتور را نشان می‌کند.

دانستن این اطلاعات می تواند برای به دست آوردن عملکرد با کیفیت و رسیدن به بازده حداکثر موتور موثر باشد. شما می‌توانید برای کسب از اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره با کارشناسان مجموعه شیبا صنعت تماس بگیرید . رجوع به صفحه تماس با ما