مراحل تعمیر الکتروموتور

آشنایی با مراحل تعمیر الکتروموتور در شیبا صنعت

قبل از آشنایی با مراحل تعمیر الکتروموتور، در مطالب قبلی با نحوه عیب یابی موتور الکتریکی آشنا شدیم. صحیح استفاده کردن از الکتروموتور و شناخت عیوب الکتریکی و نحوه برطرف کردن آن اهمیت زیادی دارد و باعث طول عمر این وسیله مهم می‌شود.

اگر مراحل تعمیر الکتروموتور، بازرسی، برداشتن اطلاعات و باز کردن الکتروموتور به درستی انجام نشود، می تواند باعث کاهش راندمان الکتروموتور شود. برعکس، انجام صحیح مراحل، موجب بهتر شدن شرایط تعمیر و نگهداری و حتی بهبود راندمان می‌گردد.

همینطور باعث کاهش هزینه های جانبی مربوط به تعمیرات و یا تعویض الکتروموتور می‌شود. همچنین تمیز نگه داشتن و در نظر گرفتن مختصری از وضعیت الکتروموتور قبل از تعمیر، حائز اهمیت می‌باشد. به طور کلی تعمیر الکتروموتورها، به مجموعه فرایندهایی گفته می‌شود که به منظور رفع خرابی و بازگرداندن الکتروموتور به عملکرد صحیح و کارآمد انجام می‌شود.

در این فرایند، ابتدا باید خرابی و مشکلات الکتروموتور شناسایی شوند و سپس با تعویض قطعات آسیب دیده و تمهیدات ضروری، تعمیرات لازم صورت گیرد. بنابراین با توجه به اهمیت الکتروموتورها در صنایع مختلف، آشنایی با مهارت‌های لازم برای تعمیر و نگهداری الکتروموتورها، بسیار مهم است.

این شامل تجربه در تعویض قطعات، تعمیر سیم‌پیچی‌های الکتریکی، تعمیرات گیربکس، تعمیر روتور و … است که نیاز به تخصص و دانش فنی دارد و هرگونه عدم آگاهی و تجربه در این زمینه می‌تواند باعث آسیب به الکتروموتور و در نهایت بروز خسارات جدی شود.

بنابراین، بهترین راه برای تعمیر الکتروموتورها، مراجعه به کارشناسان و تعمیرکاران ماهر است. الکتروموتورها ممکن است به دلایل زیادی مثل استفاده نادرست، فرسودگی، لرزش، خراب شدن قطعات مختلف، محیط نامناسب محل نصب، گرمای زیاد و رطوبت و بسیاری موارد دیگر آسیب ببینند.

اصلی ترین مراحل تعمیر الکتروموتور عبارت است از:

1. بازرسی اولیه
2. باز کردن الکتروموتور
3. خارج کردن سیم پیچ های قدیمی و تمیز کردن هسته
4. بستن مجدد سیم پیچی الکتروموتور و آزمایش موتور الکتریکی

در ادامه نکات مهم و کلیدی که در هنگام تعمیر الکتروموتور باید در نظر بگیریم را می‌آوریم، رعایت این نکات در ادامه روند کار بسیار مهم است.

نکات کلیدی

• انجام نادرست مراحل ذکر شده، می تواند موجب کاهش راندمان الکتروموتور شود.
• انجام روشهای کاربری فوق می‌تواند موجب افزایش راندمان الکتروموتور گردد.
• ثبت دقیق اطلاعات الکتروموتور حین انجام تعمیر ضروری می‌باشد.
• بازرسی اولیه، می‌تواند اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار بگذارد.

مراحل تعمیر موتور الکتریکی

1- بازرسی اولیه

بازرسی اولیه و پر کردن فرمهای مربوطه، یکی از مهمترین بخشهای مراحل تعمیر الکتروموتور است که می‌تواند دلایل اولیه و مهمی راجع به علت خرابی الکتروموتور قبل از باز کردن آن بدهد. این فرمها شامل همه اطلاعات الکتروموتور است که یک نمونه آن در شکل های زیر نشان داده شده است. بخصوص شامل اطلاعات زیر می‌باشد:

• اطلاعات نامی الکتروموتور
• نتایج بازدید ظاهری
• اطلاعاتی که از مشتری گرفته می‌شود.

1-1: اطلاعات نامی الکتروموتور

• همه اطلاعات روی پلاک نامی را ثبت کنید. بعضی از کدها، شماره‌ها یا حروفی که به نظر بی معنی هستند، ممکن است برای تماس با شرکت سازنده  و درخواست راهنمایی، خیلی مهم باشند.
• به یاد داشته باشید که ممکن است بیش از یک پلاک نامی وجود داشته باشد. بعضی برند ها مثل زیمنس پلاک های نامی مخصوص به خود را دارند (که گاهی اوقات توسط شرکت سازنده جایگزین می شود)، و بعضی از تعمیرکاران پلاک دیگری اضافه می‌کنند که نشان دهنده این است که الکتروموتور قبلا تعمیر شده است.
• چک کنید که آیا الکتروموتور، دارای چه نوع استانداردی است.
•  چک کنید که آیا مورد استفاده الکتروموتور، در محیط های خطرناک EExd یا EExe است یا خیر در واقع از نوع الکتروموتور ضد جرقه هستند یا نه.

1-2: نتایج بازدید ظاهری

قبل از باز کردن موارد زیر را بررسی و ثبت کنید:

• بررسی شرایط عمومی مثل دست دوم بودن یا آکبند بودن، تمیز یا کثیف بودن.
• وجود مانع یا عدم آن در مسیر عبور هوای خنک کننده که ممکن است باعث افزایش بیش از حد دما شود.
• رنگ شافت (قهوه ای یا آبی) که نشان دهنده افزایش دمای روتور یا یاتاقان است.
• بررسی قطعات گم شده ، آسیب دیده ، تعویض یا تعمیر شده، فن، پوشش فن، جعبه ترمینال و غیره.

1-3: اطلاعاتی که از مشتری گرفته می شود

ممکن است اطلاعات زیر از مشتری دریافت شود:

• مشخصات محیطی که الکتروموتور در آن کار می کند مثلا دمای محیط ، ارتعاش و غیره
• نوع تجهیزات بکار رفته شده
• میزان ساعات کارکرد الکتروموتور در یک روز
• بار تقریبی الکتروموتور
• تعداد دفعات راه اندازی الکتروموتور
• نوع راه انداز استفاده شده
• آیا الکتروموتور، قبلا باز شده است یا خیر
• مدت زمانی که الکتروموتور نصب و مورد بهره برداری قرار گرفته است.
• وقایع غیرعادی مثل: قطع برق، رعد و برق، آسیب بر اثر ورود آب، مشکلات ناشی از تجهیزات راه اندازی شده و غیره.
• منابع تغذیه و راه اندازی شامل: راه اندازی مستقیم (DOL) – راه اندازی نرم – استارت با بخشی از سیم پیچی – اینورتر – نوع اتصال سیم پیچی (ستاره-مثلث)

2- باز کردن الکتروموتور

گاهی اوقات از وضعیت ظاهری الکتروموتور مشخص است که دیگر قابل استفاده نیست و باید الکتروموتور دیگری جایگزین آن شود. اگرچه بیشتر اوقات، قبل از تصمیم گیری راجع به جایگزینی الکتروموتور، نیاز است که الکتروموتور باز شود.

در این صورت باید حین باز کردن الکتروموتور علامت گذاری‌هایی انجام شود بطوری که مطمئن شوید حین بستن مجدد آن با مشکل مواجه نشوید.  همه قطعات باز شده را در یک سینی مناسب که دارای برچسب حاوی سریال الکتروموتور است، قرار دهید و در صورت نیاز به تعویض قطعه اقدام کنید.

بنابراین بهتر است به موارد زیر دقت لازم شود:

• موقعیت جعبه ترمینال، طرح و نوع اتصالات
• جهت درپوش یاتاقان
• اندازه های یاتاقان، انواع فاصله آزاد (لقی)
• موقعیت محوری روتور نسبت به استاتور (در سمت خروج شفت و خلاف جهت خروج شفت)
• جهت شفت با توجه به جعبه ترمینال اصلی
• خارج کردن با دقت روتور، به گونه ای که باعث آسیب رساندن به سطوح فاصله هوایی یا سیم پیچ نشود.
• بازرسی داخلی
• آسیب مکانیکی به قطعات یا وجود نشانه های بد کار کردن الکتروموتور
• کثیف بودن الکتروموتور

2-1: نوع و اتصالات جعبه ترمینال

• علامتهای موجود روی سر سیم های کلافها و ترمینالها را یادداشت کنید.
• وضعیت اتصال دهنده بین ترمینالها را ثبت کنید. (با رسم شکل)
• چک کنید که در سیم و سر سیمهای متصل به ترمینالها، علایم دمای بیش از حد مثل تغییر رنگ یا شکنندگی نداشته باشد. در غیر اینصورت سر سیمها را تعویض کنید. افزایش دمای بیش از حد مجاز، ممکن است در اثر اتصال نامطمئن به ترمینالها ایجاد شود.
• مطمئن شوید که سر سیمها به ترمینالها محکم بسته شده‌اند.
• سایز و نوع سر سیم را یادداشت کنید.
• سایز و نوع کابل را یادداشت کنید.

2-2: جهت درپوش های یاتاقان

درپوش و گوشواره اتصال فریم استاتور، همیشه کاملا دایره ای نیستند. باید درپوش های یاتاقان دقیقا در همان موقعیتی که بصورت اورجینال قرار داشتند، وصل شوند. بنابراین لازم است قبل از باز کردن الکتروموتور، دقیقا وضعیت اتصال درپوش به فریم استاتور را علامت گذاری کنید.

2-3: اندازه های یاتاقان، انواع و فاصله ها

بیشتر الکتروموتورها، در هر دو سمت خود، یک بلبرینگ دارند. بعضی از الکتروموتورها برای افزایش ظرفیت بار شعاعی، یک بلبرینگ غلتکی در انتهایشان دارند یا دارای یاتاقانهای محوری برای بارهای محوری سنگین می‌باشند. همیشه وقتی می‌خواهید بلبرینگی را تعویض کنید دقیقا از همان نوع قبلی استفاده کنید.

موارد زیر در انتخاب یاتاقان بسیار مهم هستند:

• محفظه بلبرینگ
• تناسب و استحکام
• کلاس دقت
• لقی بلبرینگ
• نوع بار
• نوع روان کننده

2-4:وضعیت محوری روتور نسبت به استاتور (سمت خروج شفت و خلاف جهت خروج شفت)

روتور باید در درون استاتور و کاملا هم محور با آن قرار بگیرد. در غیر اینصورت نیروهای دوارانی، به بلبرینگها فشار زیادی اعمال می‌کنند. اگر روتور در محدوده خارج از محور استاتور قرار بگیرد جریان مغناطیسی افزایش می یابد. هنگام باز کردن الکتروموتور به موقعیت واشرهای نگهدارنده روتور توجه داشته باشید.

2-5: جهت شفت با توجه به موقعیت جعبه ترمینال اصلی

موقعیت مکانی شفت نسبت به بارها را در نظر داشته باشید. برای اینکار راههای زیادی وجود دارد. بعضی تعمیرکاران این مورد را بصورت دید از محل خروجی شفت نشان می‌دهند یعنی خروج شفت از موتور را مبنا قرار می‌دهند.

2-6:خارج کردن بادقت روتور برای جلوگیری از آسیب به سطوح فاصله هوایی یا سیم پیچ

روتور در هنگام باز کردن درپوش یک سمت می‌تواند نیروی قابل توجهی وارد کند که باعث می‌شود به سمت استاتور متمایل شده و به آن برخورد کند و امکان دارد باعث آسیب به سیم پیچی شود. یک راه موثر برای باز کردن و جایگزینی روتورها در الکتروموتورهایی که بصورت افقی نصب می‌شوند، استفاده از ابزار خارج کردن روتور می‌باشد.

2-7: بازرسی داخلی 

بدنبال موارد زیر بگردید و در صورت مشاهده یادداشت کنید:

• ورود آب یا گرد و خاک
• یررسی شرایط روتور و استاتور از نظر آسیب یا نشانه هایی مبنی بر افزایش بیش از حد دما
• بررسی شرایط سیم پیچی از نظر تغییر رنگ و نوع آسیب وارده به آن

2-7-1: ورود آب یا گرد و خاک

وجود گرد و خاک، آب یا زنگ زدگی در سطوح داخلی، بخصوص در قسمت پایین الکتروموتور، ممکن است براثر آب یا ذرات گرد و غبار ایجاد شده باشند و می‌تواند منجر به خرابی الکتروموتور شود.

با این حال، در الکتروموتورهای دارای محفظه کاملا محصور شده یا محفظه کاملا محصور خنک شده توسط فن، علائم وجود رطوبت یا زنگ زدگی  می‌تواند ناشی از تراکم هوای درون الکتروموتوری باشد که در حال خنک شدن است.

2-7-2: شرایط هسته های استاتور و روتور از نظر آسیب دیدگی یا قرارگرفتن در معرض دمای غیرمجاز

ممکن است هسته های استاتور و روتور بنا به دلایل زیر در معرض آسیب قرار بگیرند:

• ساییدگی هسته که اغلب بدلیل خرابی یکی از بلبرینگ های الکتروموتور یا کشیده شدن روتور که ناشی از وجود بار شعاعی غیرمجاز است، ایجاد می‌شود. این مشکل می تواند باعث ساییدگی ورقه های استاتور و روتور به یکدیگر در سطح فاصله هوایی شده و در نتیجه  جریان گردابی افزایش می‌یابد. بسته به وسعت آسیب وارد شده، ممکن است دیگر روتور قابل تعمیر نباشد.
• آسیب مکانیکی شدید به هر یک از هسته های استاتور و روتور. از بین رفتن قطعات یا اتصال ناخواسته یکدیگر، می‌تواند ناشی از یک خطای الکتریکی مهم مثل وقوع اتصال کوتاه درون شیارها باشد. سیستم‌هایی که اتصال به زمین آنها ضعیف است، در برابر چنین خطاهایی حفاظت کاملی نخواهند داشت. در اینصورت اگر چنین آسیبی رخ دهد، اثرات آن بر روی راندمان و عملکرد الکتروموتور نمایان خواهد شد و الکتروموتور به تعمیر نیاز پیدا خواهد کرد.
• افزایش دمای بیش از حد هسته های استاتور و روتور. اگر عایقهای میان ورقه ای هسته آسیب ببینند، جریان گردابی افزایش می یابد که باعث تلفات آهنی زیادی می‌شود.

توجه: دمای الکتروموتور با مربع جریان گردابی رابطه دارد. بنابراین، یک افزایش کوچک در تلفات جریان گردابی، می تواند تاثیر زیادی بر دما و راندمان الکتروموتور داشته باشد. گاهی اوقات، این افزایش دما بصورت تغییر رنگ سطوح فاصله هوایی بروز می‌کند.

2-7-3: شرایط سیم پیچی از نظر تغییر رنگ یا نوع آسیب وارده

معمولا افزایش دمای بیش از حد، موجب خسارت جبران ناپذیر نمی‌شود، اما تعمیرکار باید با دقت سیم پیچ ها را بازدید و سعی کند علت خرابی را پیدا کند.

سیم پیچی که تغییر رنگ یکنواخت در هر دو انتهای خود دارد، ممکن است نشان دهنده یک خرابی ناشی از مشکل تهویه، اضافه بار یا ولتاژ پایین باشد. شرایط بار را با مشتری چک کنید. ممکن است برای برآورده کردن نیازتان به یک الکتروموتور با قدرت بیشتر احتیاج داشته باشید. در اینصورت، باز پیچی الکتروموتور قدیمی ممکن است  بدلیل اضافه بار، منجر به خرابی دیگری در دوره گارانتی شود.

2-8: آسیب مکانیکی قطعات یا نشانه های خرابی

ممکن است آسیب مکانیکی در عملکرد الکتروموتور اثر بدی داشته باشد. موارد زیر را چک کنید:

• آسیب به فن یا پوشش فن
• آسیب یا انسداد کانالهای عبور هوای خنک کننده
• تغییر رنگ شفت در محل بلبرینگها ( اضافه بار یا ناهمترازی)

 2-9: الکتروموتورهای با آلودگی زیاد

اگر محیط اطراف الکتروموتور آلوده کننده است علت آن را در روش نگهداری یا نیاز به محفظه ای با درجه حفاظت متفاوت جستجو کنید. اگر سیم پیچ از آشغال و آلودگی پر شده است احتمالا درجه حفاظت بدنه موتور برای این کاربری مناسب نیست.

3- خارج کردن سیم پیچ های قدیمی و تمیز کردن هسته

 سیم پیچی های قدیمی و آسیب دبده را خارج کرده و اگر نمی‌توانید آنها را تعمیر کنید، باید آنها را جایگزین کنید و همچنین هسته الکتروموتور و قسمت های داخلی به خوبی تمیز شوند.

4- بستن مجدد سیم پیچی الکتروموتور

پس از تعمیر و جایگزینی قطعات، سیم پیچی الکتروموتور مجدداً بسته می‌شود و باید الکتروموتور را آزمایش کنید. این آزمایش می‌تواند شامل اندازه‌گیری جریان الکتریکی، سرعت، ولتاژ و غیره باشد. تا اطمینان لازم جهت کارکرد صحیح الکتروموتور را کسب کنید.

قیمت تعمیر الکتروموتور

در کل، هزینه تعمیر الکتروموتور بستگی به نوع و اندازه الکتروموتور، نوع خطا و قطعات آسیب دیده و همچنین هزینه قطعات جایگزین مورد نیاز برای تعمیر دارد. همچنین، قیمت تعمیرات ممکن است بستگی به دسترسی به قطعات جایگزین، تجهیزات لازم برای تعمیرات و تخصص و تجربه تعمیرکاران داشته باشد.

به طور کلی می‌توان گفت که هزینه تعمیر الکتروموتور معمولاً از هزینه خرید یک الکتروموتور جدید کمتر است، به همین دلیل در بسیاری از موارد تعمیر الکتروموتور به جای خرید الکتروموتور جدید انتخاب می‌شود.

قیمت تعمیر الکتروموتور به عوامل مختلفی بستگی دارد که برخی از مهمترین آن‌ها عبارتند از:

• نوع و مدل الکتروموتور: قیمت تعمیر الکتروموتور به نوع و مدل آن بستگی دارد، به عنوان مثال تعمیر الکتروموتور سه فاز و بزرگتر به طور معمول گران‌تر از الکتروموتورهای یک فاز و کوچکتر است.
• نوع عیب و خرابی: قیمت تعمیر الکتروموتور به نوع عیب و خرابی آن نیز بستگی دارد. در صورتی که عیب ساده‌تر باشد و نیاز به تعویض قطعات اصلی نباشد، هزینه کمتری برای تعمیر در نظر گرفته می‌شود.
• میزان خرابی و زمان لازم برای تعمیر: قیمت تعمیر الکتروموتور به میزان خرابی و زمانی که برای تعمیر آن نیاز است نیز بستگی دارد. در صورتی که خرابی شدیدتر باشد و نیاز به تعویض قطعات اصلی باشد، قیمت تعمیر بالاتر خواهد بود. همچنین، در صورتی که زمان بیشتری برای تعمیر نیاز باشد، هزینه بیشتری نیز باید پرداخت شود.
• محل قرارگیری: قیمت تعمیر الکتروموتور به محل قرارگیری آن نیز بستگی دارد. در صورتی که الکتروموتور در شهر و مراکز بزرگ قرار داشته باشد، قیمت تعمیر بیشتر است نسبت به الکتروموتورهایی که در مناطق دور از شهر و روستاها قرار دارند.

کلام آخر

با انجام این مراحل، می‌توانید الکتروموتور را بازسازی و تعمیر کرده و به کارایی اولیه آن بازگردانید. البته باید توجه داشت که مراحل تعمیر الکتروموتور به دلیل پیچیدگی آن‌ها، بهتر است توسط تکنسین‌های ماهر و تخصصی انجام شود.

همچنین، برای تعمیر الکتروموتورها باید از ابزارهای مناسبی مانند آمپرمتر، ولت‌متر، مولتی‌متر و غیره استفاده کرد. علاوه بر این، باید مطمئن شوید که از قطعات جایگزین با کیفیت و استاندارد استفاده می‌کنید.

در نهایت، بهتر است از برای جلوگیری از خرابی الکتروموتورها اقدامات لازم را انجام دهید. به عنوان مثال، می‌توانید به صورت دوره‌ای و با استفاده از ابزارهای مناسب، عملکرد الکتروموتورها را بررسی کرده و از نگهداری منظم آن‌ها اطمینان حاصل کنید. چراکه پیشگیری از آسیب موتورهای الکتریکی از بروز هزینه های بسیاری جلوگیری می‌کند.

در صورت امکان نظرات و پیشنهادات خود را با ما از طریق ابمیل یا شماره تماس به اشتراک بگذارید.